Νανοτεχνολογία στην Μινωική Κρήτη: Οι Ερευνητές έπαθαν σοκ για ακόμα μια φορά

Την ανάπτυξη της μικροτεχνολογίας κατά τη Μυκηναϊκή περίοδο σε τέτοιο βαθμό, ώστε να αποτυπώνονται σύμβολα σε επιφάνειες μεγέθους φακής, κατέδειξε η μελέτη ενός μικρού ειδωλίου, του μοναδικού που έχει βρεθεί έως σήμερα με χαραγμένα πάνω του σύμβολα της Γραμμικής Β’.

Πρόκειται για ένα χάλκινο μικρό ταυροειδές ειδώλιο, που φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου και τοποθετείται χρονικά στη Μυκηναϊκή περίοδο. Το ειδώλιο ανακαλύφθηκε το 1903 στην Αγία Τριάδα, κοντά στην πλατεία των ιερών (Piazzale dei Sacelli).

Το 2010 η τότε διευθύντρια του Μουσείου, Αθανασία Κάντα, προχώρησε σε ευρεία εξέταση και ψηφιακή αποτύπωση παλαιών ευρημάτων με σκοπό τη μουσειολογική μελέτη για την επανέκθεση του Μουσείου και προχώρησε σε συνεργασία με τοΙνστιτούτο Ηλεκτρονικής Δομής και Λέιζερ του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας με στόχο την φωτογράφηση με πολυφασματική ανάλυση του μικρού ειδωλίου.Το ειδώλιο έχει ύψος 4,6 εκατοστά και συνολικό μήκος σώματος 6,5 εκατοστά. Στη μέση του μετώπου του ταυροειδούς και σε μια κοιλότητα με διάμετρο μόλις 3,4 χιλιοστά παρατηρείται χρυσός δίσκος, που κάνει το ειδώλιο να ξεχωρίζει από άλλα παρόμοια που έχουν βρεθεί στην Κρήτη.

Στη χρυσή αυτή επιφάνεια του ειδωλίου, μεγέθους όσο μία φακή, παρατηρήθηκαν χαραγμένα δυο σύμβολα γραφής Γραμμικής Β“ από πιθανόν τέσσερα που υπήρχαν συνολικά. Ο λόγος που διακρίνονται μόλις τα δύο σύμβολα είναι ότι σε κάποια φάση υπήρξε μια προσπάθεια καθαρισμού της χρυσής επιφάνειας για να γυαλισθεί ο χρυσός δίσκος, προσπάθεια που είχε ως αποτέλεσμα την εξάλειψη των δυο σημείων. Αυτό πιθανό να οφείλεται σε διαδικασίες συντήρησης στις πρώτες ημέρες της Κρητικής αρχαιολογίας.Η λέξη που πιθανόν έχει γραφτεί είναι «τιμαήεις» (τι-μα-Fη-Fεις) και είναι πιθανόν σχετική με το αφιερωματικό ειδώλιο. Στον Όμηρο υπάρχει ο τύπος τιμήεις και τιμήεσσα δηλώνοντας τον αξιότιμο, τον σεβαστό ή το πολύτιμο «χρυσό δώρο».

Το ερώτημα που προέκυψε για τους ερευνητές είναι με ποια τεχνολογία μπορούσαν τον 14ο αιώνα π.Χ. να αποτυπώσουν σε επιφάνεια μεγέθους όσο μία φακή τέσσερα συλλαβικά σύμβολα της Γραμμικής Β’. Ο τρόπος γραφής στη μικρή χρυσή επιφάνεια τεσσάρων συλλαβικών συμβόλων δείχνει μεγάλη επιδεξιότητα. Αυτή η πραγματικά μικροσκοπική καταγραφή ακολουθεί την μικρογραφική παράδοση που είναι εμφανής στη σφραγιδογλυφία.

Σημειώνεται ότι παρόμοια τεχνολογία γραφής έχει παρατηρηθεί σε μια ασημένια περόνη από τον θολωτό τάφο 2 στο Φουρνί των Αρχανών, Μινωικής περιόδου, όπου τα ύψη των μικρότερων συλλαβογραμμάτων είναι 2,0 χιλιοστά. Στην περίπτωση, όμως, του ειδωλίου τα συλλαβογράμματα είναι ακόμη μικρότερα, μόλις 1,4 χιλιοστά. Το πλάτος τους είναι μόλις 0,2 χιλιοστά, ενώ το πάχος χάραξης των γραμμών των συλλαβογραμμάτων είναι περίπου 0,01-0,025 χιλιοστά.

Ερευνητές έπαθαν σοκ όταν ανακάλυψαν (για ακόμα μια φορά) την χρήση νανοτεχνολογίας στην Μινωική Κρήτη!!! Όπως επισημαίνει στο ΑΜΠΕ ο ερευνητής Αιγαιακών Γραφών, δρ. Μηνάς Τσικριτσής, «Mε την πολυφασματική ανάλυση φωτογράφησης μπορέσαμε να δούμε και το τρίτο συλλαβόγραμμα με αξία Fe. Tα προαναφερθέντα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι ο χαράκτης των συμβόλων σίγουρα χρησιμοποίησε ισχυρό μεγεθυντικό φακό. Το δεύτερο ενδιαφέρον ερώτημα που δημιουργείται είναι τι είδους βελόνα χάραξης, ή σμίλης, χρησιμοποιήθηκε που θα μπορούσε να χαράξει σε πάχος γραμμής 0.01 του χιλιοστού».

«Τα ίχνη ανάπτυξης αυτής της μικροτεχνολογίας, που είναι μοναδική στον τότε κόσμο, όπως και η ύπαρξη του Μινωικού υπολογιστή πρόβλεψης εκλείψεων του Παλαικάστρου, είναι σημαντικά ευρήματα που μας προβληματίζουν και πιθανόν επιβεβαιώνουν την κατάκτηση γνώσεων και πολλαπλών δεξιοτήτων στοΚρητομυκηναϊκό Πολιτισμό», προσθέτει ο κ. Τσικριτσής.

Ενδιαφέρον αποτελεί και το γεγονός ότι η επιγραφή αυτή πρέπει να θεωρηθεί η πρώτη της Γραμμικής Β” που βρέθηκε σε χρυσό αφιέρωμα. Οι επιγραφές σε χαλκό, ασήμι και χρυσό είναι συνηθισμένες μόνο σε Γραμμική Α’. Παρά τα χιλιάδες κείμενα που έχουν λογιστικό, εμπορικό και διοικητικό χαρακτήρα στη Γραμμική Β’, δεν είχαν βρεθεί έως τώρα κείμενα σε αφιερώματα μεταλλικά.

Η συγκεκριμένη αποκάλυψη – ανακάλυψη, έρχεται και δένει τέλεια με το πρόσφατο άρθρο Η Κουπα του Λυκουργου και τα Δαμασκηνα σπαθια, Αραγε οι αρχαιοι κατειχαν την νανοτεχνολογια?

Δεν πιστεύουμε ότι όλα αυτά είναι τυχαία…Ο

αρχαίος κόσμος είναι γνωστός για τα επιβλητικά επιτεύγματα υψηλής
τεχνολογίας, με τον δικό μας Παρθενώνα, τις Πυραμίδες της Αιγύπτου και
το Μάτσου Πίτσου στο Περού, να αποτελούν μερικά από τα
χαρακτηριστικότερα παραδείγματα. Ωστόσο, οι τεχνίτες της αρχαιότητας
έχουν δώσει εξαιρετικά τεχνολογικά δείγματα όχι μόνο στη μεγάλη αλλά και
στη μικρή κλίμακα. Αυτή που σήμερα αποκαλούμε νανοτεχνολογία.

Ο
χειρισμός υλικού σε ατομική ή μοριακή κλίμακα για τη δημιουργία νέων
λειτουργιών και ιδιοτήτων μοιάζει εντελώς σύγχρονη. Ωστόσο, τεχνίτες του
παρελθόντος είχαν καταφέρει να ελέγχουν την ύλη σε μικροσκοπικές
κλίμακες. Αυτό τουλάχιστον αναφέρει άρθρο του Guardian, που μιλάει για
μια σειρά διάσημων αρχαίων αντικειμένων, τα οποία κατασκευάστηκαν από
τεχνίτες που γνώριζαν τη χρήση νανοσύνθετων υλικών.

Η Κούπα του
Λυκούργου, που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο, είναι ένα περίτεχνο,
εξαιρετικής τεχνικής, γυάλινο αντικείμενο του 4ου αι. μ.Χ. Είναι το
μοναδικό δείγμα ενός πολύ ειδικού τύπου γυαλιού, γνωστό ως διχροϊκό, που
αλλάζει χρώματα όταν το κρατά κανείς κοντά σε φως. Η αδιαφανής πράσινη
επιφάνειά του μετατρέπεται σε ένα λαμπερό ημιδιαφανές κόκκινο όταν το
διαπερνά το φως. Το γυαλί του περιέχει μικροσκοπικές ποσότητες
κολλοειδούς χρυσού και ασημιού, που δίνει αυτές τις ασυνήθιστες οπτικές
ιδιότητες.

Η
περίφημη «Κούπα του Λυκούργου»: τα αιχμαλωτισμένα στο κρύσταλλό της
ιχνοστοιχεία χρυσού και αργύρου διεγείρονται από το φως και σχηματίζουν
μια «ρευστή ασπίδα πλασμονίων». Όταν το φως είναι εξωτερικό, η ασπίδα
αυτή ανακλά στα μάτια μας κυανοπράσινο φως. Όταν είναι εσωτερικό,
βλέπουμε αυτό που της ξεφεύγει, το κόκκινο. 
Τα
χαλύβδινα ξίφη της Δαμασκού κατασκευασμένα μεταξύ 300 και 1700 μ.Χ.
είναι γνωστά για την εντυπωσιακή τους αντοχή και τις εξαιρετικά κοφτερές
αιχμές τους. Οι ατσάλινες λεπίδες τους περιέχουν ειδικές δομές σε
νανοκλίμακα, που ενισχύουν τις ιδιότητες του υλικού από το οποίο έχουν
κατασκευαστεί.
Μια αντιδιαβρωτική
γαλάζια χρωστική ουσία, γνωστή ως βαφή Μπλε Μάγια (Maya Blue), που
πρωτοεμφανίστηκε το 800 μ.Χ., ανακαλύφθηκε στην προ-Κολομβιανή πόλη των
Μάγια, την Τσίτσεν Ίτζα. Το σύνθετο υλικό της περιέχει πηλό με
μικροσκοπικούς πόρους, όπου το λουλακί χρώμα συνδυάζεται χημικά με
τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργεί μια σταθερή χρωστική ουσία.
Θα
μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι οι τεχνίτες αυτών των υλικών ήταν
νανοτεχνολόγοι; Στο άρθρο αναφέρεται η γνώμη δύο ειδικών, του Ίαν
Φριστόουν από το Ινστιτούτο Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου
UCL, που μελέτησε την Κούπα του Λυκούργου και του Πίτερ Πόφλερ, από το
Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Δρέσδης, ο οποίος ασχολήθηκε με την έρευνα των
δαμασκηνών σπαθιών.
Και οι δύο
πιστεύουν ότι δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο. «Ήταν άτομα υψηλής
εξειδίκευσης, αλλά σίγουρα δεν ήταν νανοτεχνολόγοι. Δεν γνώριζαν ότι
δούλευαν σε νανοκλίμακα» δηλώνει ο Ίαν Φριστόουν. Από την πλευρά του ο
Πίτερ Πόφλερ θεωρεί ότι ανέπτυξαν υλικά με τη δοκιμή, χωρίς να γνωρίζουν
τις διαδικασίες που συμβαίνουν μέσα στα στερεά.

Τα
περίφημα χαλύβδινα «Δαμασκηνά σπαθιά», με τα χαρακτηριστικά μοτίβα
τους, υπήρξαν διάσημα για την αντοχή τους και την εξαιρετικά αιχμηρή
λεπίδα τους. Η παράδοση λέει ότι μπορούσαν με ένα κτύπημα να κόψουν τα
ευρωπαϊκής κατασκευής σπαθιά, όπως και βράχους.

Στη
σύγχρονη έρευνα χρησιμοποιήθηκε υψηλή μικροσκοπική ανάλυση για την
ανακάλυψη της νανοδομής αυτών των αντικειμένων, αλλά τα συμπεράσματα δεν
αποδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάστηκαν. «Πώς διέλυαν αυτά
τα μέταλλα στο γυαλί; Με ποιο τρόπο έπαιρναν μια τόσο ομογενοποιημένη
κατανομή νανοσωματιδίων; Μπορούμε μόνο να υποθέσουμε, καθώς στην
πραγματικότητα δεν ξέρουμε πώς τα κατάφεραν», δηλώνει ο Φρίστοουν για
τους κατασκευαστές γυαλιών της ρωμαϊκής εποχής, που έφτιαξαν την
περίφημη Κούπα.
Ένα μειονέκτημα όμως
της χρήσης υψηλής μικροσκοπικής ανάλυσης είναι ότι μέρος των πολύτιμων
αντικειμένων θα πρέπει να καταστραφεί. Όταν πρόκειται για άφθονο υλικό,
όπως η ανθεκτική βαφή Μπλε Μάγια, η απόσπαση ενός μικρού τμήματος για
ανάλυση δεν είναι τόσο σημαντική. Όταν όμως η έρευνα αφορά σπάνια
ευρήματα, τότε τα πράγματα δυσκολεύουν. «Σε καμία περίπτωση δεν είναι
αποδεκτή η απόσπαση δείγματος από την Κούπα του Λυκούργου. Είναι τόσο
μοναδικό, τόσο πολύτιμο εύρημα. Ευτυχώς για εμάς, μερικά κομμάτια
γυαλιού που βρέθηκαν στη μεταλλική βάση του πριν από δεκαετίες έχουν
διασωθεί», δηλώνει ο Φρίστοουν.
Στην
περίπτωση του χαλύβδινου ξίφους, οι επιμελητές του Ιστορικού Μουσείου
της Βέρνης, που το δώρισαν στην έρευνα, στάθμισαν τα πιθανά οφέλη από
την απώλεια ενός σπαθιού από τη συλλογή. Είναι θυσίες που, σύμφωνα με το
άρθρο, αξίζουν τον κόπο, καθώς κάποιες από τις μελέτες δίνουν νέες
κατευθύνσεις στην έρευνα της νανοτεχνολογίας.
Για
παράδειγμα, η κατανόηση του μηχανισμού μικροσκοπικής κλίμακας που
κρύβεται πίσω από τη βαφή των Μάγια, προσφέρει νέα στοιχεία στους
επιστήμονες που ερευνούν σταθερές υβριδικές νανοδομημένες χρωστικές
ουσίες. Οι έρευνες που γίνονται από το Γαλλικό Εθνικό Κέντρο
Επιστημονικών Ερευνών έχουν οδηγήσει στην ανακάλυψη μιας ποικιλίας
υλικών με μικροσκοπικούς πόρους που βοηθούν στη σταθεροποίηση οργανικών
βαφών. Επίσης, ερευνητές του Πανεπιστημίου του Τορίνο μελετούν τη μέθοδο
παρασκευής της βαφής των Μάγια ως προς τις δυνατότητες παραγωγής
ανθεκτικών χρωμάτων.
Με τον ίδιο
τρόπο, η κατανόηση των ιδιοτήτων της Κούπας του Λυκούργου μπορεί να
βοηθήσει στην παρασκευή ειδικών ταινιών που περιέχουν νανοσωματίδια
χρυσού, οι οποίες αντανακλούν τις υπέρυθρες ακτίνες και ταυτόχρονα
μεταδίδουν το φως. Οι ταινίες αυτές θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε
παράθυρα κτιρίων σε ζεστές χώρες για να αντανακλούν τη θερμότητα,
επιτρέποντας την είσοδο του φωτός, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο τη
χρήση των κλιματιστικών.
Η γνώση
αυτή είναι αποτέλεσμα εκατοντάδων χρόνων δοκιμών και πειραματισμών, με
τους τεχνίτες να την περνούν από γενιά σε γενιά. Οι νανοτεχνολόγοι
μπορούν να στηριχθούν πάνω στην αρχαία σοφία και μέσα από τη σύγχρονη
κατανόηση της συμπεριφοράς των ατόμων και των μορίων να φτιάξουν
συναρπαστικά νέα προϊόντα και συσκευές.

πηγή: ΑΠΕ/ΜΠΕ