Η «άλλη» Ελλάδα της Ισπανίας

Αεροφωτογραφία της ελληνικής αποικίας Εμπόριον που ιδρύθηκε το 575 π.Χ. από Φωκαείς της Μασσαλίας στην καταλανική Κόστα Μπράβα

Η δυτικότερη ελληνική αποικία του αρχαίου κόσμου αποκτά τη δική της βάση δεδομένων και αποκαλύπτει σιγά σιγά τα μυστικά της, λένε οι εμπνευστές του προγράμματος Iberia Graeca. Το Εμπόριον ήταν η προκεχωρημένη βάση των Φωκαέων στην Ιβηρική Χερσόνησο.

Το Εμπόριον, η αποικία των Φωκαέων στην καταλανική Κόστα Μπράβα, έρχεται όλο και περισσότερο στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος καθώς η αρχαιολογική σκαπάνη, που ξεκίνησε τη δουλειά της το 1908, έχει προχωρήσει τόσο ώστε να καταστήσει τον συγκεκριμένο αρχαιολογικό χώρο τον πρώτο σε επισκεψιμότητα στην Ισπανία. Περίπου διακόσιες χιλιάδες τουρίστες και άλλοι τριάντα πέντε χιλιάδες μαθητές από την Ισπανία και τη γειτονική Γαλλία τον επισκέπτονται κάθε χρόνο.

Και όχι άδικα: επειδή το Εμπόριον από τον 3ο αι. μ.Χ. σταδιακά παρήκμασε, έπειτα από μια μεγάλη δημογραφική κρίση, η πόλη δεν σκεπάστηκε από μεσαιωνικές κατασκευές. Έτσι, οι αρχαιολόγοι μπόρεσαν εύκολα να αναδείξουν την ελληνιστική πόλη, ενώ από κάτω κρύβεται και η πόλη της κλασικής περιόδου, όπως και εκείνη των πρώτων ημερών της ίδρυσής της.

Το Εμπόριον ιδρύθηκε το 575 π.Χ. από Φωκαείς της Μασσαλίας, μόλις 25 χρόνια μετά την ίδρυση της τελευταίας – η Μασσαλία ιδρύθηκε το 600 π.Χ. Το ελληνικό εμπόριο με την Ιβηρική Χερσόνησο είναι πάντως ακόμη παλαιότερο, όπως αποδεικνύεται από αμφορείς του 8ου αλλά και του τέλους του 9ου αι. π.Χ. που έχουν βρεθεί στην Ισπανία, ενδεχομένως αποτέλεσμα της έντονης παρουσίας του φοινικικού στόλου στη Μεσόγειο της εποχής.
«Οι δημοσιεύσεις για την ελληνική παρουσία στην Ιβηρική Χερσόνησο είναι σκόρπιες και σε διάφορες γλώσσες – ισπανική, καταλανική, πορτογαλική. Γι” αυτό και χρειαζόταν ένας κεντρικός μηχανισμός συγκέντρωσης των πληροφοριών ώστε να είναι προσβάσιμες στους ερευνητές», λένε οι επιστημονικοί υπεύθυνοι του Κέντρου Iberia Graeca, που δημιούργησαν από κοινού το ισπανικό υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού και το Τμήμα Πολιτισμού της Κυβέρνησης της Καταλωνίας. Η Παλόμα Καμπρέρα, του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και ο Χαβιέρ Ακιλουέ, του Αρχαιολογικού Μουσείου της Καταλωνίας, παρουσίασαν τη νέα αυτή προσπάθεια σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας.

Καρπός των προσπαθειών τους είναι η δημιουργία της ιστοσελίδας www.iberiagraeca.org, όπου παρουσιάζονται όλα τα αρχαιοελληνικά ευρήματα της Ιβηρικής Χερσονήσου, με αναλυτικά στοιχεία για το καθένα, καθώς και όλη η σχετική βιβλιογραφία – εγχειρίδια, μονογραφίες, άρθρα.

Η ελληνική κεραμική ταξίδευε μέχρι την Ιβηρική Χερσόνησο προκειμένου να κοσμήσει σπίτια της αριστοκρατικής τάξης – πολλοί αττικοί αμφορείς (όπως αυτοί της φωτογραφίας) βρέθηκαν και σε νεκροπόλεις

«Στην Ισπανία και την Πορτογαλία έχει βρεθεί μεγάλος αριθμός αττικών αμφορέων», λένε  οι δύο επιστημονικοί υπεύθυνοι του προγράμματος. «Η αριστοκρατία της Ιβηρικής αγόραζε μέσω του Εμπορίου από τους Έλληνες προϊόντα πολυτελείας – αμφορείς, κοσμήματα, μπρούντζινα γλυπτά. Επίσης η Ιβηρική προμηθευόταν από τους Έλληνες κρασί και λάδι. Οι Έλληνες αναζητούσαν εκεί, από την πλευρά τους, μεταλλεύματα, ασήμι, κασσίτερο, μόλυβδο αλλά και σιτάρι».

Το Εμπόριον είχε κόψει και δικό του νόμισμα. Οι Ίβηρες επηρεάστηκαν από την εικονογραφία και τις επιγραφές των νομισμάτων, ενώ τα δικά τους νομίσματα εμφανίζονται περίπου την ίδια εποχή με τα ελληνικά. Η γραπτή εκφορά της ιβηρικής γλώσσας εμφανίζεται και αυτή ταυτόχρονα με την ελληνική παρουσία στη χερσόνησο, ενώ η μία από τις δύο εκδοχές της γραπτής γλώσσας έχει ελληνικούς χαρακτήρες! Η άλλη, πάντως, εκδοχή που εντέλει επικράτησε δεν έχει ακόμη αποκωδικοποιηθεί και διαβαστεί από τους ειδικούς.